AUTOR OPRACOWANIA – PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018
NIEDOSŁUCH jest to zaburzenie narządu słuchu, które polega na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Częstość zaburzeń słuchu wzrasta wraz z wiekiem. Wrodzone zaburzenia słuchu dotyczą 2-3 na 1000 urodzonych dzieci. Do 44 roku życia upośledzenie słuchu dotyka ok. 5 % osób. Natomiast powyżej 60 roku życia ponad 20% osób ma kłopoty ze słuchem. Niedosłuch może występować samodzielnie, lecz często towarzyszą mu inne objawy, takie jak szumy uszne lub zawroty głowy i zaburzenia równowagi.
Podział niedosłuchów
Zaburzenia słuchu można podzielić na dwa rodzaje w zależności od miejsca uszkodzenia: przewodzeniowe upośledzenie słuchu i odbiorcze upośledzenie słuchu. W pierwszym przypadku patologia dotyczy aparatu przewodzącego dźwięki z otoczenia do receptora słuchowego. Zmiany chorobowe mogą więc znajdować się w przewodzie słuchowym zewnętrznym lub w uchu środkowym. Niedosłuch odbiorczy wskazuje na uszkodzenie ślimaka, neuronu drogi słuchowej lub ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny niedosłuchów
Najczęstsze przyczyny niedosłuchu typu przewodzeniowego w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego to: czop woskowiny, ciało obce, zmiany nowotworowe łagodne i złośliwe. Wśród najczęstszych przyczyn niedosłuchu przewodzeniowego ucha środkowego należy wymienić: ostre zapalenie ucha środkowego, przewlekłe zapalenie uka środkowego, wysiękowe zapalenie ucha środkowego (OMS), otosklerozę, urazy oraz perforację błony bębenkowej, nowotwory łagodne i złośliwe, zaburzenia drożności trąbki słuchowej, wady rozwojowe ucha oraz rzadziej nowotwory nosogardła (np. wlókniak młodzieńczy, nowotwory złośliwe).
Przyczyny niedosłuchu odbiorczego ślimakowego to: uraz akustyczny, stosowanie leków ototoksycznych, zaburzenia ukrwienia ucha wewnętrznego (nagły zmysłowo-nerwowy niedosłuch lub głuchota), infekcje wirusowe, choroba Méniére'a, barotrauma, czyli uraz ciśnieniowy, choroby o podłożu metabolicznym , niedosłuch związany z wiekiem, uszkodzenie słuchu po radioterapii, zatrucia substancjami chemicznymi, choroby autoimmunologiczne. Natomiast do najczęstrzych przyczyn niedosłuchu odbiorczego typu pozaślimakowego można zaliczyć: nowotwory kąta mostowo-móżdżkowego (nerwiak nerwu VIII), nowotwory piramidy kości skroniowej, neuropatię słuchową, nowotwory mózgu, choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego (udary mózgu, tętniaki i inne), SM (stwardnienie rozsiane).
Raport – Wpływ czynników demograficznych
Objawy niedosłuchów
Niedosłuch typu przewodzeniowego najczęściej objawia się pogorszeniem słyszenia w zakresie niskich tonów. Pacjent lepiej rozumie mowę w hałasie i zwykle nie skarży się na słabsze rozumienie podczas rozmowy przez telefon, co jest związane z wykorzystaniem słyszenia przez przewodnictwo kostne. Pacjent najczęściej nie mówi podniesionym głosem, co wynika z faktu, że ma zachowaną kontrolę nad własnym głosem.
Niedosłuch typu odbiorczegi objawia się pogorszeniem słyszenia tonów wysokich – pacjent np. lepiej słyszy pukanie do drzwi niż dzwonek do drzwi. Często niedosłuchowi towarzyszą szumy uszne lub/i uczucie "pełności" w uchu. Rozumienie mowy jest istotnie gorsze w hałasie i przy innych źródłach dźwięku. Pacjenci z niedosłuchem typu odbiorczego często mają problemy ze zrozumieniem mowy ("słyszę, ale nie rozumiem").
Podsumowując, zaburzenia słuchu dzielą się na dwa rodzaje: upośledzenie słuchu typu przewodzeniowego i odbiorczego. Pierwsze dotyczy chorób przewodu słuchowego zewnętrznego i ucha środkowego, drugie natomiast patologii ucha wewnętrznego lub chorób ośrodkowego układu nerwowego.
Leczenie niedosłuchów
Leczenie niedosłuchów jest najczęściej przyczynowe i wynika ze schorzenia powodującego niedosłuch. W odniesieniu do niedosłuchów przewodzeniowych najczęściej jest to leczenie operacyjne lub inne zabiegowe. Natomiast niedosłuch typu odbiorczego jest leczony poprzez stosowanie aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych, a także farmakologicznie: leki poprawiające krążenie krwi w uchu wewnętrznym, leki poprawiające metabolizm komórkowy lub tzw. "wymiatacze" wolnych rodników. Wyjątek stanowią guzy kąta mostowo-móżdżkowego, czyli nerwiki nerwu słuchowego, które są leczone operacyjnie lub w wybranych przypadkach z zastosowaniem techniki gamma knife.
Diagnostyka
Postępowanie diagnostyczne lekarz uzależnia od występujących objawów, wywiadu zebranego od pacjenta oraz jego stanu ogólnego. Zawsze należy zbadać pacjenta laryngologicznie. Następnie wykonuje się subiektywne badania narządu słuchu, do których zalicza się próby stroikowe Webera i Rinnego, audiometrię tonalną, audiometrię nadprogową oraz audiometrię mowy. Badania te mają na celu określenie wielkości niedosłuchu oraz jego typu, stanowią także podstawę do ewentualnego zlecenia dalszych badań. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie obiektywnych badań narządu słuchu, mianowicie audiometrii impedancyjnej, badania otoemisji akustycznej a nawet rejestracji słuchowych potencjałów wywołanych (ze ślimaka, nerwu słuchowego, pnia mózgu, ośrodków podkorowych i kory mózgowej). Należy pamiętać, że nie zawsze wykonuje się wszystkie wymienione badania. Decyzja o istotności procedur jest podejmowana po rozpatrzeniu konkretnego przypadku pacjenta.
Audiometria tonalna (AT) – polega na podawaniu do ucha przez słuchawki tonów o różnej częstotliwości i stopniowym zwiększaniu natężenia. Badana osoba ma zadanie sygnalizowania usłyszanego tonu. Na podstawie odpowiedzi badanego zostaje wykreślon próg słyszenia dla tonów czystych w paśmie częstotliwości od 125 do 8000 Hz oraz można wykonać dodatkowe badanie w zakresie wysokich częstotliwości – do 20 000 Hz.
Tympanometria jest badaniem oceniającym czynność ucha środkowego, w tym ruchomość błony bębenkowej i kosteczek słuchowych oraz ciśnienie i pojemność jamy bębenkowej (np. płyn w jamie bębenkowej, zaburzenia drośności trąbki słuchowej).
Emisje otoakustyczne (OAE) – jest to obiektywny test oceniający czynność komórek słuchowych zewnętrznych ucha wewnętrznego (ślimaka).
Potencjały słuchowe wywołane z pnia mózgu (ABR) – umożliwiają ocenę czynności nerwu słuchowego oraz II i III neuronu drogi słuchowej. Do przewodu słuchowego zewnętrznego zakładana jest sonda, przez którą podawane są sygnały akustyczne. Na podstawie tego badania można przeprowadzić topodiagnostykę drogi słuchowej – czyli określić miejsce uszkodzenia słuchu oraz wykonać obiektywną diagnostykę progu słyszenia, np. u noworodków, czy małych dzieci. Badanie to jest bardzo istotne w diagnosty guzów nerwu słuchowego.
AUTOR OPRACOWANIA – PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018