AUTOR OPRACOWANIA –  PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018 

SPECJALIZUJEMY SIĘ W DIAGNOSTYCE I LECZENIU SZUMÓW USZNYCH

W LECZENIU SZUMÓW WYKORZYSTUJEMY NAJNOWSZE METODY ELEKTROSTYMULACJĘ NERWU BŁĘDNEGO (tVNS) ORAZ NEUROMODULACJĘ AKUSTYCZNĄ     

(materiały do pobrania znajdują się poniżej)

Leczenie szumów usznych stanowi niezwykle trudne zagadnienie, wymagające bardzo indywidualnego podejścia i nierzadko dość długiego poszukiwania optymalnej metody. Nie zawsze pierwsza zastosowana metoda daje zadawalający efekt. Leczenie szumu usznego wywołuje często frustrację zarówno u pacjenta, jak i lekarza. Chory oczekuje następującego schematu postępowania: badanie, lek, wyleczenie. Niestety taki schemat postępowania najczęściej nie sprawdza się w przypadku leczenia szumów usznych. Nie istnieje jeden jedyny sposób terapii, który byłaby jednakowo skuteczna u wszystkich pacjentów z szumami. Metoda leczenia zależy bowiem od przyczyny i miejsca powstawania szumu. Szumy uszne mogą powstawać na każdym poziomie drogi słuchowej, począwszy od przewodu słuchowego zewnętrznego, a kończąc na ośrodkowym układzie nerwowym.

Na wstępie zawsze należy przeprowadzić  dokładną diagnostykę w celu wykluczenia poważnych i niebezpiecznych przyczyn szumów. Zatem pierwszym i najważniejszym zadaniem dla lekarza zajmującego się tą dolegliwością jest znalezienie przyczyny szumu i potencjalnego miejsca jego generacji w drodze słuchowej. Znając miejsce powstawania szumu, można zaproponować pacjentowi najwłaściwszy sposób leczenia w każdym indywidualnym przypadku. Kwalifikując do danej metody leczenia szumów, szczegółowo informujemy pacjenta o skuteczności danej metody i czasami konieczności zastosowania innego leczenia.

W CentrumMedycznym LiMED stosujemy wyłącznie metody medyczne o potwierdzonej skuteczności w badaniach naukowych i klinicznych oraz uznane i dopuszczone do stosowania w krajach UE.

Co to są szumy uszne?

Pisk w uchu, dzwonki, szum w uszach, dzwonienie w uszach, szmery, pukanie, dudnienie, gwizdy, szelesty… czyli szumy w uszach (tinnitus) powstają w drodze słuchowej bez zewnętrznego pobudzenia akustycznego. Szumy uszne (dzwonienie w uszach) mogą być słyszane w jednym uchu, obu uszach lub w głowie. Szumy o charakterze subiektywnym są słyszalne tylko przez osobę, której dotyczą i nikt inny nie jest w stanie usłyszeć tych dźwięków. Szumy uszne  mogą występować okresowo lub stale oraz mogą mieć charakter ostry lub przewlekły. Prawie każdy doświadcza okresowego „dzwonienia” w uszach. Takie chwilowe, przemijające dźwięki zazwyczaj nam nie dokuczają. Dopiero, gdy zaczynają utrzymywać się dłużej i staja się intensywne, mogą rodzić niepokój.

Wyniki wielu badań wykazują, że około 15% dorosłej populacji cierpi na szum w uszach (pisk w uchu), z czego średnio 10-20% zasięga porady lekarskiej. Statystyki wykazują, że ponad 60% pacjentów z różnymi rodzajami niedosłuchu odczuwa szumy uszne. Ilość pacjentów cierpiących na szumy uszne i niedosłuch zwiększa się z wiekiem.

Innym, o wiele rzadszym, rodzajem szumów usznych (szum w uszach przyczyny) są obiektywne szumy uszne, czyli takie, które można wysłuchać w bezpośrednim sąsiedztwie osoby dotkniętej tego typu dolegliwościami. Mogą je powodować rytmiczne drgania mięśni śródusznych i podniebienia, czy też efekty akustyczne spowodowane przepływem krwi przez zmienione połączenia naczyniowe w obrębie głowy i szyi. Tego rodzaju szum w uszach można leczyć usuwając ich przyczynę.

W każdym przypadku szumu usznego wymagana jest precyzyjna diagnostyka laryngologiczna, audiologiczna oraz nierzadko badania rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia poważnych schorzeń.

Przyczyny szumów usznych

Istnieje bardzo wiele przyczyn szumów usznych. W większości, ale nie we wszystkich przypadkach, są one związane z niedosłuchem przewodzeniowym lub odbiorczym (czuciowo-nerwowym). Biorąc pod uwagę umiejscowienie anatomiczne spośród wielu przyczyn szumów usznych wyróżnić można:

Patologie w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego:

  • Woskowina
  • Przewlekłe lub ostre zapalenie ucha środkowego
  • Otoskleroza
  • Dysfunkcje trąbki słuchowej
  • Zapalenie wyrostka sutkowatego
  • Pourazowe uszkodzenia układu przewodzącego ucha

Patologie w  obrębie ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego:

  • Niedosłuch związany z wiekiem (presbyacusis)
  • Choroba Meniere’a
  • Uraz akustyczny (jednorazowa ekspozycja na hałas o wysokim natężeniu lub przewlekłe narażenie na hałas o umiarkowanym nasileniu)
  • Genetyczne schorzenia ucha wewnętrznego
  • Guz nerwu słuchowego
  • Uraz głowy lub ucha
  • Przetoka perylimfatyczna
  • Autoimmunologiczna choroba ucha wewnętrznego
  • Nagła głuchota (nagły niedosłuch odbiorczy)
  • Uszkodzenie ucha wewnętrznego spowodowane lekami lub czynnikami chemicznymi

Schorzenia nie związane bezpośrednio z układem słuchowym:

  • Nadciśnienie tętnicze
  • Anemia
  • Choroby nerek
  • Nadczynność tarczycy
  • Choroby układu krążenia
  • Hiperlipidemia i inne choroby metaboliczne
  • Borelioza
  • Stwardnienie rozsiane
  • Niedobory cynku
  • Zatrucia endo- i egzogenne
  • Dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego
  • Dyskopatie odcinka szyjnego kręgosłupa
  • Zaburzenia krążenia podstawno-kręgowego

Inne czynniki, które mogą wzmagać odczuwanie szumu usznego:

  • Alkohol
  • Stres
  • Bezsenność
  • Przemęczenie
  • Infekcje wirusowe i bakteryjne
  • Czynniki psychogenne

Jak powstają szumy uszne?

Najnowsze badania potwierdzają, że aktywność neuronalna odpowiedzialna za subiektywne szumy uszne różni się od aktywności wywołanej przez dźwięki zewnętrzne. Różne rodzaje szumów mogą być generowane w różny sposób i są wynikiem innej aktywności neuronalnej. Inna aktywność generowana jest w przypadku szumów przewlekłych, inna w szumach ostrych. Szumy obojętne i szumy dokuczliwe są również związane z pobudzeniem różnych miejsc w drodze słuchowej i w ośrodkowym układzie nerwowym. Szum uszny staje się szczególnie dokuczliwy, gdy dojdzie do aktywacji tzw. kory przedczołowej oraz różnych struktur układu limbicznego i autonomicznego układu nerwowego. Najnowsze badania nad szumem usznym wykazują, że przewlekły szum uszny, podobnie jak ból fantomowy są wynikiem zaburzonej (szkodliwej) plastyczności neuronalnej mózgu. Większość badaczy jest zgodna co do tezy, że odczuwanie szumu i reakcja na szum uszny są wynikiem aktywacji różnych części ośrodkowego układu nerwowego. Szum uszny staje się szczególnie dokuczliwy przy znacznej aktywacji układu limbicznego. Wg najnowszych doniesień naukowców, aktywacja tzw. „szkodliwej plastyczności neuronalnej” odgrywa zasadniczą rolę w rozwoju szumu usznego. Zmienia ona procesy neurofizjologiczne, zaburza zwrotną informację, równowagę we wzmacnianiu i hamowaniu, czasową synchronizację aktywności neuronalnej oraz zmienia połączenia synaptyczne w mózgu. Szumy uszne powstają najczęściej w wyniku zaburzeń czynności ucha wewnętrznego – uszkodzenia komórek słuchowych, co doprowadza do zmienionej aktywności w  drodze słuchowej. Uszkodzenia komórek słuchowych ucha wewnętrznego mogą być tak niewielkie, że nie dają jeszcze objawów niedosłuchu, lecz wywołuje już zmienioną aktywność neuronalną.

Skąd się bierze dokuczliwość szumów usznych?

Za odczuwanie szumu odpowiada nie tylko układ słuchowy, lecz również układ limbiczny (sterujący naszymi emocjami) oraz autonomiczny układ nerwowy (regulujący reakcje obronne organizmu). Każdy człowiek jest inny, inaczej reaguje na różne sygnały, inaczej też odczuwa dzwonienie w uszach. Na jednym biegunie może znajdować się zrozpaczony pacjent, dla którego szum stanowi dramatyczny problem, uniemożliwiający mu prowadzenie normalnego życia, na drugim zaś końcu osoba, której szum uszny wcale nie dokucza, bądź przeszkadza w niewielkim stopniu lub jedynie w niektórych sytuacjach, np. podczas zasypiania, odpoczynku, pracy w ciszy. W każdym przypadku szumu usznego wymagana jest diagnostyka laryngologiczna oraz nierzadko badania rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia zmian organicznych (np. guza nerwu słuchowego) wymagających interwencji neurochirurgicznej. Mimo, że szum uszny nie jest chorobą, prowadzi często do znacznego rozdrażnienia, niepokoju, dyskomfortu, a czasem nawet wywołuje depresję, dlatego też powinien być odpowiednio leczony.  Ponadto wielu pacjentów cierpiących z powodu szumów usznych uskarża się na trudności w zasypianiu i bezsenność. Większość wskazuje na szum uszny jako główną przyczynę tych problemów.

Leczenie szumów usznych

Leczenie szumów usznych jest najczęściej procesem dość skomplikowanym i długotrwałym. Typowy schemat postępowania w przypadku większości schorzeń, czyli zastosowanie leku i poprawa, niestety najczęściej nie sprawdza się w przypadku terapii szumów usznych. Nie istnieje jeden sposób postępowania leczniczego, który jest skuteczny we wszystkich typach szumów usznych. Leczenie szumów usznych zależy nie tylko od przyczyny, ale również od miejsca generowania, czyli powstawania szumu. Szumy uszne mogą powstawać na różnych poziomach drogi słuchowej, od przewodu słuchowego zewnętrznego, aż po ośrodki kory słuchowej. Dlatego też najważniejszym zadaniem specjalisty zajmującego się leczeniem szumów usznych jest bardzo skrupulatna diagnostyka, identyfikacja przyczyny szumów usznych oraz prawdopodobnego miejsca ich generowania w drodze słuchowej. Posiadając powyższe informacje, można pacjentom zaproponować optymalny, w każdym przypadku indywidualny,  sposób leczenia. Całkowite pozbycie się szumów usznych jest bardzo trudne. Natomiast w około 80% przypadków prawidłowo prowadzone leczenie/terapia szumów usznych doprowadza do zmniejszenia ich intensywności, w związku z czym przestają one stanowić istotny problem, nie drażnią i pozwalają normalnie żyć.

Metody leczenia szumów usznych (szumy uszne leczenie, szum w głowie leczenie)

Operacje wykonywane są jedynie wówczas, gdy przyczyną szumów usznych jest schorzenie ucha środkowego (np. otoskleroza, zmiany tympanosklerotyczne, wysiękowe zapalenie ucha) lub guz nerwu słuchowego. Leczeniu chirurgicznemu podlegają również niektóre patologie naczyniowe lub układu naczyniowo-nerwowego np. konflikt naczyniowo-nerwowy pomiędzy tętnicą błędnikową a nerwem słuchowym. W pozostałych przypadkach stosuje się różnego rodzaju terapie dobrane indywidualnie na podstawie wywiadu, badania laryngologicznego oraz wyników badań diagnostycznych.

SZUMY USZNE PRZEWLEKŁE (trwające powyżej 3 miesięcy). SZUM W USZACH LECZENIE:

  • TRT (Tinnitus Retraining Therapy) – metoda ta łączy terapię psychologiczną wraz ze stymulacją bodźcami akustycznymi. Stosowana, obecnie w wielu modyfikacjach, w terapii szumów usznych od 1993 roku. W trakcie terapii  TRT pacjent powinien uczęszczać regularnie na konsultacje lekarskie i psychologiczne, które mają na celu zmniejszenie odczuwania szumów usznych oraz negatywnych reakcji emocjonalnych z nimi związanych. Jednocześnie przez kilka godzin dziennie lub/i podczas snu  pacjent powinien  stosować specjalny generator szumu szerokopasmowego (zauszny, stacjonarny lub z funkcją aparatu słuchowego). Powyższa terapia ma na celu przyspieszenie procesu przyzwyczajenia się do szumów – habituacji. W wyniku kilkunastomiesięcznej habituacji szumów usznych w trakcie stosowania terapii pacjent zwraca coraz mniejszą uwagę na szumy uszne. Podstawowymi zasadami terapii TRT są: stosowanie podwyższonego tła akustycznego otoczenia, unikanie ciszy, nie maskowanie szumów oraz unikanie stosowania dźwięków drażniących w terapii. Pierwsze efekty systematycznie stosowanej terapii są odczuwalne zwykle dopiero po kilku miesiącach. METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Neuromodulacja akustyczna (desynchronizacja nieprawidłowej aktywności mózgu)  – najnowsze osiągnięcia w zakresie nauk o układzie nerwowym pozwoliły lepiej zrozumieć aktywność neuronów leżącą u podłoża szumów usznych. Neurony kory słuchowej wykazują nadmierną pobudliwość i synchronizują się ze sobą wobec współczulnej aktywności pobliskich obszarów mózgu. Pacjenci odczuwają tę synchronizację jako szumy  w uszach. Neuromodulacja akustyczna zakłóca i desynchronizuje nadmierną aktywność mózgu.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • tVNS (Transcutaneus Vagus Nerve Stimulation – przezskórna stymulacja gałęzi usznej nerwu błędnego) – jest nową metodą leczenia szumów usznych i zasługuje na szczególną uwagę, jako, że  pozwala na uzyskanie u części pacjentów bardzo dobrych wyników, a jednocześnie jest nieinwazyjna i bezpieczna. Metoda ta polega na umieszczeniu w uchu elektrod stymulatora. Wytwarzane przez urządzenie impulsy elektryczne poprzez gałązkę uszną nerwu błędnego są doprowadzane do pnia mózgu, a następnie do kory mózgowej. Badania wykazały, że stosowanie tVNS co najmniej godzinę dziennie hamuje zaburzoną plastyczność neuronalną mózgu, co prowadzi do zmniejszenia głośności, stresu oraz irytacji związanej z szumem. Ponadto stymulacja gałęzi usznej nerwu błędnego doprowadza do aktywacji przywspółczulnego układu nerwowego, co skutkuje zmniejszeniem stresu i przywróceniem równowagi w układzie autonomicznym. Udokumentowano również, że efekty tVNS obejmują zmniejszoną synchronizację czynności synaptycznych w rejonach korowych oraz zwiększoną aktywność synaptyczną w układzie autonomicznym, a także zmniejszenie aktywności synaptycznej układu limbicznego. Stosowanie tVNS przez 8-12 tygodni może zmniejszyć szum w uszach lub nawet całkowicie go zlikwidować. Zdecydowanie lepsze efekty uzyskuje się łącząc metodę tVNS z odpowiednio dobraną stymulacją akustyczną.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • TMR (Transcranial Magnetic Stimulation – przezczaszkowa stymulacja magnetyczna) – ma na celu neuromodulację aktywności kory słuchowej oraz innych ośrodków mózgowych odpowiedzialnych za generowanie szumów usznych. Stymulacja mózgu odbywa się za pomocą specjalnej cewki przystawianej w pobliżu głowy, która generuje zmiany pola magnetycznego wpływające na ośrodki odpowiedzialne za powstawanie szumów. Skuteczność metody nie przekracza 20-30%, natomiast mogą występować dość często niepożądane objawy uboczne.

SZUMY USZNE OSTRE (trwające do 3 miesięcy). SZUM W USZACH LECZENIE:

  • Terapia transtympanalna  – polega na wstrzykiwaniu przez błonę bębenkową sterydu (lub innych preparatów stosowanych w badaniach klinicznych) bezpośrednio do jamy ucha środkowego, który tą drogą w dużym stężeniu przenika do płynów ucha wewnętrznego wykazując korzystne działanie terapeutyczne np. blokując nadreaktywne receptory synaptyczne odpowiedzialne za powstanie szumów.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Hiperbaryczne komory tlenowe – wykorzystanie tej metody oparte jest na założeniu, że szum powstaje jako efekt niedotlenienia ucha wewnętrznego. Terapia tlenem w komorach hiperbarycznych znacznie zwiększa zaopatrzenie w tlen. Skutkuje to poprawą zaopatrzenia komórek słuchowych w tlen i optymalizacją warunków funkcjonowania struktur ucha wewnętrznego.

METODY WSPOMAGAJĄCE LECZENIE SZUMÓW USZNYCH:

  • Farmakoterapia – np. leki naczyniowe, poprawiające metabolizm komórkowy, uspokajające, nasenne, psychotropowe, sterydy oraz suplementacja preparatami cynku, witaminy B12, melatoniny, kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) oraz resweratrolu.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Biostymulacja laserowa – terapia laserowa stosowana jednocześnie z innymi metodami może być pomocna dla pacjenta. Laser emituje wiązkę światła, która poprzez przewód słuchowy zewnętrzny i jamę bębenkową dociera do ucha wewnętrznego, gdzie rozpoczyna się jego biostymulacja poprawiająca jego ukrwienie, a w konsekwencji funkcjonowanie. Metoda ta jest całkowicie bezpieczna i nie ma żadnych przeciwwskazań do jej stosowania w przypadku większości szumów usznych. Dobre rezultaty daje szczególnie, gdy szumy zostały spowodowane zaburzeniami w uchu środkowym (np. zapalenie trąbki słuchowej).METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Psychoterapia poznawczo-behawioralna (Cognitive Behavioral Therapy – CBT) – terapia pozwala pacjentom zidentyfikować myśli (część kognitywna) i zachowania (część behawioralna), które podtrzymują negatywne reakcje na szumy uszne. Dzięki odpowiednim strategiom dąży się do zmiany sposobu myślenia aby ułatwić proces adaptacji do szumów usznych.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Techniki relaksacyjne – celem technik jest zmniejszenie poziomu stresu towarzyszącego szumom usznym, który istotnie zmniejsza zdolność radzenia sobie z tą dolegliwością. Techniki relaksacyjne, np. joga, masaż, trening progresywny relaksacyjny Jacobsona, mindfulness (medytacja) powodują rozluźnienie i zmniejszenie napięcia, co obniża poziom stresu i poprawia sen, korzystnie wpływając na zmniejszenie odczuwania szumów usznych.
  • Muzykoterapia – badania naukowe potwierdzają, że pod wpływem niektórych dźwięków możemy  wprowadzić nasz umysł w stan odpowiadający takim zakresom fal mózgowych, które pojawiają się, kiedy jesteśmy wypoczęci, zrelaksowani lub kiedy uczymy się. Jest to możliwe ponieważ nasz mózg z biegiem czasu „naśladuje” częstotliwości fal, na które jest eksponowany. Tak więc, możemy niejako na życzenie wywołać dowolny stan, pod warunkiem, ze znamy odpowiadającą mu częstotliwość. Na przykład, jeżeli chcemy osiągnąć stan odpowiadający falom Alfa (stan relaksu, odprężenia, pozytywnego myślenia), należy dostarczać odpowiednią sekwencję dźwiękową o częstotliwości ok. 10 Hz przez określony czas, do której nasz mózg się dostosuje.METODA DOSTĘPNA W LiMED
  • Akupunktura – metoda polega na nakłuwaniu specyficznych obszarów ciała cienkimi igłami. Nakłucie tych punktów wywołuje potencjał elektryczny w nerwach obwodowych, który, docierając do mózgu, przywraca równowagę czynnościową w ośrodkach słuchowych mózgu. U niektórych osób można uzyskać korzystne efekty zmniejszenia szumów usznych, jednak nierzadko są one krótkotrwałe, a szumy powracają po kilku miesiącach.

Praktyczne porady dla pacjentów z szumami usznymi

  • Unikanie całkowitej ciszy (nigdy nie należy przebywać i zasypiać w całkowitej ciszy, lecz przy cichych naturalnych dźwiękach które będą tłem dla szumu np. cicha, spokojna muzyka)
  • Zasypiając, nie należy absorbować mózgu trudnymi problemami
  • Przestrzeganie regularnej pory snu
  • Unikanie obfitych posiłków, alkoholu, kofeiny i ćwiczeń przed snem
  • Stosowanie aparatu słuchowego w przypadku współistniejącego niedosłuchu
  • Nie należy stosować stoperów (zatyczek do uszu)
  • Stosowanie technik relaksacyjnych – np. joga i medytacja
  • Zdrowa dieta (z ograniczeniem białek i tłuszczów zwierzęcych, bogata w antyoksydanty – warzywa i owoce)
  • Aktywność fizyczna
  • Unikanie hałasu oraz słuchania głośnej muzyki
  • Noszenie ochronników słuchu podczas pracy w hałasie
  • Leczenie do końca wszystkich infekcji
  • Leczenie nadciśnienia tętniczego i innych schorzenia układu krążenia
  • Leczenie hipercholesterolemii
  • Leczenie chorób tarczycy i chorób metaboliczne
  • Pozytywne myślenie – koncentracja na rzeczach przyjemnych

Artykuły:

Tinnitus and vagus nerve stimulation

Materiały do pobrania:

Plos One 2018
Scientific Reports 2017
Acta Oto-Laryngologica 2017
Neural Plasticity 2016
Ear Hear 2015
J Audiol Otol 2015
Trials 2015
AAAA Review 2014
Dirk De Ridder 2014
Acta Oto-Laryngologica 2013
Hear Res 2013
Neuromodulation 2013

AUTOR OPRACOWANIA –  PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018