AUTOR OPRACOWANIA – PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018
Szacuje się, że zawroty głowy i zaburzenia równowagi są problemem około 25% populacji naszego kraju. Zawroty głowy i zaburzenia równowagi często są tak dotkliwe, że wpływają niekorzystnie na życie osobiste i zawodowe. Częstość zawrotów głowy i zaburzeń równowagi wzrasta wraz z wiekiem, a u osób powyżej 65 roku życia zawroty stanowią trzecią w kolejności przyczynę wizyt u lekarza.
Przyczyny zawrotów głowy i zaburzeń równowagi są organiczne lub czynnościowe zaburzenia w układzie równowagi. Układ równowagi jest odpowiedzialny za utrzymanie prawidłowej postawy ciała zarówno w spoczynku jak i w ruchu, a także zapewnia stabilizację pola widzenia. Prawidłowe funkcjonowanie tego układu zależy od prawidłowej czynności i współdziałania narządu przedsionkowego (zlokalizowanego w uchu wewnętrznym), narządu wzroku, zmysłu czucia głębokiego oraz ośrodkowego układu nerwowego.
Większość zawrotów głowy i zaburzeń równowagi spowodowanych jest uszkodzeniem funkcji błędnika (w tym największą część zajmują łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy), zdecydowanie rzadziej zawroty głowy związane są z zaburzeniami neurologicznymi, niskim ciśnieniem krwi i niepożądanym działaniem leków lub schorzeniami psychologiczno–psychiatrycznymi, czy też zaburzeniami czynności górnego odcinka kręgosłupa szyjnego. Zawrót głowy jest to iluzja ruchu, najczęściej wirowego, bądź falowanie, kołysanie, ściąganie w bok lub zapadanie się. Mogą towarzyszyć temu inne nieprzyjemne i niepokojące dolegliwości np.: nudności, wymioty, zaburzenia słuchu, bóle głowy i zaburzenia równowagi.
Układ równowagi zapewniający właściwą postawę, możliwość przemieszczania się oraz reagowania na siły przyciągania ziemskiego składa się z narządu przedsionkowego, wzroku i zmysłu czucia głębokiego. Koordynacja ośrodkowa impulsów docierających z tych narządów przez liczne szlaki łączące gwarantuje pełną wydolność statyczną i dynamiczną człowieka.
Zawroty głowy mogą być objawem schorzeń i zjawisk patologicznych o bardzo różnej etiologii i o rozmaitym umiejscowieniu. Przyczyny zawrotów głowy, ze względu na lokalizację uszkodzenia, ogólnie dzieli się na:
- przyczyny zawrotów głowy obwodowe – związane z uszkodzeniem błędnika
- przyczyny zawrotów głowy ośrodkowe – związane z uszkodzeniem struktur w obrębie ośrodkowego układu nerwowego
Określenie cech występujących objawów charakterystycznych dla uszkodzenia części obwodowej (błędnikowej) czy ośrodkowej (neurologicznej) układu równowagi pozwala ukierunkować dalszą diagnostykę w celu ustalenia, czy zawroty głowy są wynikiem choroby organicznej czy zaburzeń czynnościowych, czy uszkodzenie wystąpiło w części obwodowej czy ośrodkowej, czy jest wynikiem uszkodzenia innych narządów współdziałających w zachowaniu równowagi – narządu wzroku, układu nerwowo-mięśniowego, układu kostno-stawowego.
DIAGNOSTYKA ZAWROTÓW GŁOWY
Wstępną i bardzo ważną częścią ustalania rozpoznania jest wywiad oraz badanie fizykalne, na które składa się badanie otoskopowe, orientacyjne badanie słuchu za pomocą stroików, badanie oczopląsu samoistnego oraz orientacyjne badania zaburzeń równowagi w testach statycznych i dynamicznych.
Szczegółową diagnostykę narządu równowagi stanowią:
- badanie wideonystagmograficzne (VNG, badanie błędnika) – jest to metoda, która opiera się na zapisie ruchu gałek ocznych za pomocą bardzo czułej wideokamery. Ruchy gałek ocznych obserwowane są na monitorze. Istnieje możliwość rejestracji oczopląsu samoistnego oraz indukowanego kalorycznie, optokinetycznie i w próbach położeniowych dla obu oczu jednocześnie z cyfrowym zapisem wyniku. Badanie jest bezbolesne i dokładne.
- posturografia dynamiczna (obiektywne badanie zaburzeń równowagi) – badanie opiera się na rejestracji ruchów wyrównawczych wykonywanych w postawie wyprostnej. Umożliwia obiektywną ocenę układu równowagi w badaniach statycznych i dynamicznych. Próby posturograficzne oceniają stan układu równowagi w sposób całościowy. Elementy wchodzące w skład układu równowagi – wzrokowy, przedsionkowy i proprioceptywny – badane są jednocześnie. Badanie jest krótkotrwałe, bezbolesne i dokładne.
- badanie przedsionkowych potencjałów miogennych (cVEMP, oVEMP)
- badanie kanałów półkolistych – test pchnięcia głową (vHIT)
- próby kinetyczne na fotelu obrotowym
- próby okulomotoryczne
- badanie słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu (ABR)
- audiometria tonalna
- badanie radiologiczne kręgosłupa szyjnego
- tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy
- doppler tętnic szyjnych i kręgowych
Zatem pacjent z zawrotami głowy wymaga interdyscyplinarnej diagnostyki, specjalistycznych konsultacji i często interdyscyplinarnego leczenia.
LECZENIE ZAWROTÓW GŁOWY I LECZENIE ZABURZEŃ RÓWNOWAGI
Leczenie zawrotów głowy zależy przede wszystkim od ich przyczyny. Farmakoterapia jest skuteczna jedynie w fazie ostrej zawrotów głowy. Właściwie w każdym przypadku przewlekłych zawrotów głowy i zaburzeń równowagi istnieje potrzeba zastosowania odpowiedniej rehabilitacji ruchowej.
Celem rehabilitacji zaburzeń równowagi jest zredukowanie uczucia zawrotów głowy i niestabilności. Rozpoznanie przyczyny choroby jest kluczowe dla wprowadzenia i zaplanowania odpowiedniego typu rehabilitacji. Rehabilitacja obejmuje dwa zasadnicze kierunki: terapię ruchową zaburzeń układu przedsionkowego oraz terapię łagodnych położeniowych zawrotów.
Dobór oraz celowość zabiegów fizjoterapeutycznych w przypadku zawrotów o charakterze przewlekłym winny być poprzedzone oceną sprawności układu równowagi. Najbardziej przydatną i profesjonalną metodą oceny sprawności działania układu równowagi jest posturografia dynamiczna.
W leczeniu napadowych położeniowych zawrotów głowy stosowane są techniki rehabilitacyjne zwane repozycyjnymi. Natomiast podstawą leczenia większości pacjentów z przewlekłymi zawrotami głowy i zaburzeniami równowagi jest rehabilitacja czynnościowa układu przedsionkowego i układu związanego z poczuciem równowagi, wykorzystująca stymulację wzrokową, przedsionkową i somatosensoryczną, czyli rehabilitacja na dynamicznej platformie posturograficznej.
Zastosowanie odpowiedniego treningu rehabilitacyjnego ma na celu poprawę zdolności weryfikacji istotnych informacji nadchodzących ze zmieniającego się środowiska zewnętrznego. Rehabilitacja, polegająca na systematycznej ekspozycji pacjenta na konflikty sensoryczne, zmierza do poprawy koordynacji pomiędzy narządem wzroku, układem przedsionkowym i proprioceptorami, w celu zmniejszenia zaburzeń równowagi i zmniejszenia ryzyka upadków.
Rehabilitacja zawrotów głowy i zaburzeń równowagi z zastosowaniem dynamicznej platformy posturograficznej jest najskuteczniejszą i uznaną na świecie metodą leczenia zawrotów i zaburzeń równowagi. Jesteśmy jedynym ośrodkiem na Śląsku prowadzącym leczenie i rehabilitację zawrotów głowy i zaburzeń równowagi z wykorzystaniem dynamicznej platformy posturograficznej.
AUTOR OPRACOWANIA – PROF. DR HAB. N. MED. GRAŻYNA LISOWSKA – WSZELKIE PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE – AKTUALIZACJA 06.10.2018